XXI
Sequens hiems saluberrimis consiliis absumpta. Namque ut homines dispersi ac rudes eoque in bella faciles quieti et otio per voluptates adsuescerent, hortari privatim, adiuvare (hortari … adiuvare: infinitives of narration, as are erudire and anteferre further down.) publice, ut templa fora domos extruerent, laudando promptos, castigando segnis: ita honoris aemulatio pro necessitate erat. Iam vero (iam vero: ‘besides’; vero strengthens iam.) principum filios liberalibus artibus erudire, et ingenia Britannorum studiis Gallorum anteferre, ut qui modo (modo: ‘just before’) linguam Romanam abnuebant, eloquentiam concupiscerent. (ut qui modo linguam Romanam abnuebant, eloquentiam concupiscerent: ut and qui are discrete entities, unlike the combination ut qui or quippe qui; here ut introduces a consecutive clause dependent on erudire … anteferre and is followed by subjunctive; qui introduces a restrictive relative clause, found here with its verb in the indicative to underline a fact; cf. G. 627, R. 1. Thus: ‘with the result that those who just before looked down on the Latin tongue, now coveted its eloquence’.) Inde etiam habitus nostri honor (etiam habitus nostri honor: ‘even the honour of our dress [was adopted]’) et frequens toga; paulatimque discessum ad delenimenta vitiorum, porticus et balinea et conviviorum elegantiam. Idque apud imperitos (apud imperitos: ‘among the unsuspecting’) humanitas vocabatur, cum pars servitutis esset.